เกษตรกรไทยกับโครงการพักชำระหนี้
โครงการพักชำระหนี้ (debt moratorium: DM) เป็นโครงการช่วยเหลือเกษตรกรไทยด้านสินเชื่อ โดยยกเว้นการจ่ายคืนเงินต้นในช่วงระหว่างพักหนี้ หรือขยายเวลาชำระคืนเงินต้น ควบคู่กับการลดดอกเบี้ยเงินกู้หรือยกเว้นการจ่ายดอกเบี้ยด้วยในบางโครงการ จากการศึกษาข้อมูลสุ่มเกษตรกรผู้ปลูกข้าวที่เป็นผู้กู้ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธ.ก.ส.) จำนวน 1 ล้านราย ในช่วงปี 2015 ถึง 2021 พบว่า
โครงการพักชำระหนี้มีทุกปี ปีละหลายโครงการ โดยมีเพียงประมาณ 1 ใน 3 ที่เป็นโครงการเพื่อช่วยลดผลกระทบจากภัยพิบัติต่อเกษตรกร (risk-contingent แสดงในแท่งสีเหลือง ส้ม หรือแดง) ส่วนที่เหลือเป็นแบบให้แก่เกษตรกรเป็นการทั่วไป (แสดงในแท่งสีฟ้าหรือน้ำเงิน) และมีการให้พักหนี้เป็นกรณีพิเศษ คือ มาตรการช่วยเหลือในช่วงโควิด-19 (แท่งสีเขียว)
โครงการพักหนี้มีเกษตรกรเข้าร่วมจำนวนมาก1 ในช่วง 7 ปีที่ผ่านมามีเกษตรกรที่เป็นผู้กู้จาก ธ.ก.ส. เข้าร่วมโครงการพักหนี้ คิดเป็นสัดส่วนเฉลี่ย 43.6% ต่อปี และสูงถึง 77.1% ในปี 2021 โครงการพักหนี้ที่มีคนเข้าร่วมสูงที่สุดคือ โครงการขยายเวลาชำระหนี้ภายใต้มาตรการลดภาระหนี้เพื่อสนับสนุนการปฏิรูปภาคการเกษตรตามแนวทางเกษตรประชารัฐ ซึ่งมีสัดส่วนผู้เข้าร่วมสูงถึง 69% จากเกษตรกรผู้กู้ ธ.ก.ส. ทั้งหมดในกลุ่มตัวอย่าง
- 41.4% ของเกษตรกรผู้กู้ ธ.ก.ส. เคยได้รับการพักหนี้มาแล้วมากกว่า 4 ปี เกษตรกร 1 คนสามารถเข้าร่วมพักหนี้ได้มากกว่า 1 โครงการในเวลาเดียวกัน จากการมีสินเชื่อหลายบัญชี ที่แต่ละบัญชีได้รับการพักหนี้ในต่างโครงการกัน (แท่งสีม่วง น้ำเงินเข้ม และเทาเข้ม) และการที่มีโครงการพักหนี้หลายโครงการต่อเนื่อง ทำให้เกษตรกรสามารถได้รับการพักหนี้ได้เรื่อย ๆ โดยการออกจากโครงการหนึ่งแล้วเข้าอีกโครงการต่อ
แต่การที่จะตอบคำถามได้ว่าโครงการพักชำระหนี้ช่วยเหลือเกษตรกรได้หรือไม่ มากน้อยเพียงใด ช่วยเหลือเกษตรกรกลุ่มไหนได้บ้าง จำเป็นต้องมีการศึกษาผลของโครงการด้วยวิธีทางเศรษฐมิติอย่างเป็นระบบ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของงานวิจัยในโครงการวิจัย สนามทดลองเพื่อพัฒนาระบบประกันภัยพืชผลและสินเชื่อเกษตรด้วยเทคโนโลยีและเศรษฐศาสตร์พฤติกรรมของสถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์ ซึ่งจะมีการเผยแพร่ผลการศึกษาฉบับเต็มต่อไป
ที่มาของข้อมูล: ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธ.ก.ส.) ภายใต้บันทึกความเข้าใจเรื่อง "การพัฒนาระบบการประกันภัยพืชผลการเกษตรของประเทศไทย" ระหว่างสถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์ ธนาคารแห่งประเทศไทย กรมส่งเสริมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน) สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร และสมาคมประกันวินาศภัยไทย
- การนับว่าเกษตรกรเข้าร่วมโครงการพักชำระหนี้พิจารณาจากเกษตรกรมีสิทธิ์ได้เข้าโครงการ (eligibility) และยอดหนี้คงค้างไม่ลดลงหรือลดลงจากปีก่อนไม่เกิน 10,000 บาท ซึ่งแสดงถึงการใช้สิทธิ์พักหนี้ในการไม่ต้องจ่ายคืนเงินต้นในปีนั้น ส่วนเกษตรกรที่มีสิทธิ์พักหนี้แต่นำเงินมาจ่ายคืน จะถือว่าไม่ใช้สิทธิ์พักหนี้ ซึ่งแสดงในแท่งสีเทา (DM eligible, but not exploit)↩
