Research
Discussion Paper
PIERspectives
aBRIDGEd
PIER Blog
Events
Conferences
Research Workshops
Policy Forums
Seminars
Exchanges
Research Briefs
Community
PIER Research Network
Visiting Fellows
Funding and Grants
About Us
Our Organization
Announcements
PIER Board
Staff
Work with Us
Contact Us
TH
EN
Research
Research
Discussion Paper
PIERspectives
aBRIDGEd
PIER Blog
Exchange Rate Effects on Firm Performance: A NICER Approach
Latest discussion Paper
Exchange Rate Effects on Firm Performance: A NICER Approach
ผลกระทบของการขึ้นค่าเล่าเรียนต่อการตัดสินใจเรียนมหาวิทยาลัย
Latest aBRIDGEd
ผลกระทบของการขึ้นค่าเล่าเรียนต่อการตัดสินใจเรียนมหาวิทยาลัย
Events
Events
Conferences
Research Workshops
Policy Forums
Seminars
Exchanges
Research Briefs
Joint NSD-PIER Applied Microeconomics Research Workshop
Upcoming workshop
Joint NSD-PIER Applied Microeconomics Research Workshop
Special Economic Zones and Firm Performance: Evidence from Vietnamese Firms
Latest PIER Economics Seminar
Special Economic Zones and Firm Performance: Evidence from Vietnamese Firms
สถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์
Puey Ungphakorn
Institute for
Economic Research
Puey Ungphakorn Institute for Economic Research
Community
Community
PIER Research Network
Visiting Fellows
Funding and Grants
PIER Research Network
PIER Research Network
Funding & Grants
Funding & Grants
About Us
About Us
Our Organization
Announcements
PIER Board
Staff
Work with Us
Contact Us
Staff
Staff
Call for Papers: PIER Research Workshop 2025
Latest announcement
Call for Papers: PIER Research Workshop 2025
BOT Symposium 2022pages
Conferences
QR code
บทความที่ 3

กับดักหนี้ กับการพัฒนาเศรษฐกิจการเงินครัวเรือนฐานราก

เศรษฐกิจการเงินของครัวเรือนฐานรากของไทยมีความซับซ้อน หลากหลาย และท้าทายไม่แพ้ครัวเรือนกลุ่มอื่น ๆ ของประเทศ งานวิจัยนี้ใช้ข้อมูลขนาดใหญ่ร่วมกับการทำวิจัยภาคสนามเพื่อศึกษาพฤติกรรมและพัฒนาการทางเศรษฐกิจการเงินของครัวเรือนเกษตรกรไทย ซึ่งมีปัญหาหนี้สินกันในวงกว้าง มีหนี้ปริมาณมากถึง 450,000 บาทต่อครัวเรือนโดยเฉลี่ย และมีหนี้เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ซึ่งนอกจากจะทำให้ภูมิคุ้มกันของครัวเรือนลดลงอย่างต่อเนื่องแล้ว ยังเป็นปัจจัยฉุดรั้งการพัฒนาคุณภาพชีวิต และการเข้าถึงโอกาสในการเพิ่มศักยภาพของเกษตรกรอย่างมีนัยสำคัญ

การศึกษาพฤติกรรมทางการเงินรายเดือนของครัวเรือนได้สะท้อน 3 ปัญหาสำคัญที่ทำให้การบริหารจัดการเงินของครัวเรือนเกษตรกรมีความท้าทายสูง คือ (1) รายได้น้อย ไม่พอใช้จ่าย ไม่พอชำระหนี้ และไม่พอเก็บสะสมเป็นทุน (2) รายได้ไม่สม่ำเสมอ ทำให้ขาดสภาพคล่องในหลายเดือนต่อปี และ (3) รายได้มีความผันผวนสูง และมีความเสี่ยงที่บริหารจัดการเองได้ยาก และอาจยากขึ้นเรื่อย ๆ ในอนาคต ดังนั้นภาคการเงินจะมีบทบาทสำคัญเป็นอย่างมากในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของครัวเรือนกลุ่มนี้ หากสามารถช่วยให้ครัวเรือนบริหารจัดการปัญหาเศรษฐกิจการเงินเหล่านี้ได้ดีขึ้น

งานวิจัยนี้พบว่า ครัวเรือนเกษตรกรไทยส่วนใหญ่อาจยังไม่สามารถใช้เครื่องมือทางการเงินที่เหมาะสมในการบริหารจัดการเงินได้ โดยที่ผ่านมาลักษณะการออมและการทำประกันภัยยังไม่สามารถสร้างความมั่งคั่ง หรือภูมิคุ้มกันให้กับครัวเรือนได้ ครัวเรือนเกษตรกรไทยใช้สินเชื่อเป็นเครื่องมือหลักในการบริหารจัดการเงิน และสามารถเข้าถึงสินเชื่อที่หลากหลายจากสถาบันการเงินทั้งในและนอกระบบ แต่ตลาดสินเชื่อก็อาจยังทำงานได้ไม่ดีนักสำหรับครัวเรือนฐานรากของไทย

ปัญหาสำคัญ คือ (1) ความไม่สมมาตรของข้อมูล (information asymmetry) ระหว่างครัวเรือนและสถาบันการเงิน ทำให้การปล่อยสินเชื่อของสถาบันการเงินอาจไม่เหมาะสมกับศักยภาพและความเสี่ยงของครัวเรือน และไม่เพียงพอสำหรับครัวเรือนบางกลุ่ม การติดตามและบังคับชำระหนี้อาจทำได้ยาก ตลอดถึงการออกแบบและปรับโครงสร้างสัญญาสินเชื่ออาจยังไม่เหมาะสมกับศักยภาพการการชำระหนี้ ทำให้ครัวเรือนไม่สามารถชำระหนี้และปลดหนี้ได้จริง (2) กระบวนการปล่อยสินเชื่อและติดตามหนี้ของสถาบันการเงินอาจยังไม่มีประสิทธิภาพมากนัก (3) เกษตรกรส่วนใหญ่ขาดความรู้ความเท่าทันในการบริหารจัดการเงินและหนี้ และ (4) นโยบายส่งเสริมการเกษตรและมาตรการช่วยเหลือด้านสินเชื่อ เช่น การพักหนี้ อาจส่งผลทำให้ครัวเรือนก่อหนี้เกินศักยภาพ สร้างแรงจูงใจที่บิดเบี้ยวในการชำระหนี้ และอาจกลายเป็นตัวเร่งให้ครัวเรือนติดกับดักหนี้ในวงกว้างขึ้นได้

หลักฐานเชิงประจักษ์จากงานวิจัยนี้ แสดงให้เห็นว่าการแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจการเงิน และวงจรหนี้ของครัวเรือนเกษตรกรอย่างยั่งยืน จำเป็นต้องทำอย่างเร่งด่วน จำเพาะกลุ่ม และต้องแก้ไขอย่างรอบด้าน ทั้งปัญหาทางเศรษฐกิจและการเงิน ตลอดถึงต้องสอดผสานความร่วมมือทั้งจากสถาบันเกษตรกร ภาครัฐ และเอกชน และต้องตั้งอยู่บนรากฐานความเข้าใจถึงแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมชุมชน สิ่งแวดล้อม และการพัฒนาทางเทคโนโลยี

ผู้เขียนบทความ

sommarat

ดร.โสมรัศมิ์ จันทรัตน์

ผู้อำนวยการวิจัย สถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์

สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีด้านเศรษฐศาสตร์จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ปริญญาโทด้านเศรษฐศาสตร์จาก University of Cambridge สหราชอาณาจักร ปริญญาโทด้านคณิตศาสตร์การเงินจาก University of Chicago และปริญญาเอกด้านเศรษฐศาสตร์จาก Cornell University ประเทศสหรัฐอเมริกา ดร.โสมรัศมิ์ เป็นนักเศรษฐศาสตร์การพัฒนา งานวิจัยของ ดร.โสมรัศมิ์ ใช้เครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์ ร่วมกับข้อมูลขนาดใหญ่ และการสํารวจภาคสนาม ในการเข้าใจปัญหาของการพัฒนาที่ยั่งยืนและทั่วถึงในระดับครัวเรือน การพัฒนาระบบการเงินไทย และการใช้นวัตกรรมทางการเงินเพื่อการพัฒนา มีผลงานวิจัยในประเทศกําลังพัฒนาหลายประเทศในเอเชียและแอฟริกาและผลงานตีพิมพ์ในวารสารนานาชาติ รวมทั้งได้รับรางวัลป๋วย อึ๊งภากรณ์ สำหรับนักเศรษฐศาสตร์รุ่นใหม่ที่มีผลงานดีเด่น ประจำปี 2564

lathaporn

ดร.ลัทธพร รัตนวรารักษ์

นักวิจัยอาวุโส สถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์

สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีด้านเศรษฐศาสตร์จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ระดับปริญญาโทด้านการเงินจาก Imperial College London สหราชอาณาจักร และระดับปริญญาเอกด้านเศรษฐศาสตร์จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มีประสบการณ์ทำงานด้านแบบจำลองความเสี่ยงด้านสินเชื่อในธนาคารพาณิชย์ และเป็น Certified FRM (Financial Risk Manager) ดร.ลัทธพร มีความสนใจงานวิจัยด้านเศรษฐศาสตร์การเงินการธนาคาร และการพัฒนาด้านการเงิน

chayanee

ผศ. ดร.ชญานี ชวะโนทย์

อาจารย์ประจำคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรี (ภาคภาษาไทย) และปริญญาโท (ภาคภาษาอังกฤษ) จากคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และปริญญาเอก (ทุนธรรมศาสตร์) จาก Cornell University ประเทศสหรัฐอเมริกา ดร.ชญานี ได้รับรางวัลผลงานวิจัยระดับดีมาก ปีงบประมาณ 2563 จากสภาวิจัยแห่งชาติ ในทีมวิจัยเรื่องแนวทางปฏิรูปภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาและวิเคราะห์การกระจายรายได้ของผู้มีเงินได้พึงประเมิน ปัจจุบันร่วมทำวิจัยภายใต้ศูนย์วิจัยความเหลื่อมล้ำและนโยบายสังคม (CRISP) คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ งานวิจัยด้านการศึกษาและโครงการจัดสรรเงินอุดหนุนนักเรียนยากจนพิเศษแบบมีเงื่อนไขร่วมกับกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา และงานวิจัยเกี่ยวกับหนี้สินเกษตรกรร่วมกับมูลนิธิชีวิตไท และสถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์

ผู้ร่วมเสวนา

thisana

ธิษณา ธิติศักดิ์สกุล

ผู้ร่วมก่อตั้งและประธานเจ้าหน้าที่บริหาร
บริษัท โนบูโร แพลตฟอร์ม จำกัด

สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาโทสาขา Technology Management for Innovation จาก University of Tokyo ปัจจุบันดำรงตำแหน่ง CEO & Co-Founder ของ Startup เพื่อสังคมของ บริษัท โนบูโร แพลตฟอร์ม จำกัด (Noburo) โดยมีปณิธานที่จะลดความเหลื่อมล้ำ และยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนกลุ่มแรงงานไทยกว่า 20 ล้านคน ด้วยความเชื่อว่า ชีวิตที่อยู่ดีมีสุขเริ่มต้นจากการเงินที่มั่นคงแข็งแรง การแก้ปัญหาการเงินอย่างยั่งยืน ต้องเริ่มแก้ที่รากของปัญหา ผ่านการให้ความรู้ทางการเงินและโอกาสในการเข้าถึงแหล่งเงินทุนที่เป็นธรรม ผ่านแอปพลิเคชั่นมือถือ และการออกแบบเพื่อปรับพฤติกรรมในรูปแบบกลไกเกมส์ (gamification) เพื่อให้ผู้ที่เข้าร่วมลดการพึ่งพิงหนี้ และสร้างเงินเก็บออมได้ในที่สุด ในปี 2021 โนบูโร ได้รับรางวัลจาก Inclusive Fintech 50 สนับสนุนโดย Accion และ IFC อีกด้วย

vitai

วิทัย รัตนากร

ผู้อำนวยการธนาคารออมสิน

สำเร็จการศึกษาปริญญาโทด้านเศรษฐศาสตร์การเมืองจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ปริญญาโทด้านกฎหมายธุรกิจ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และปริญญาโทด้านการเงินจาก Drexel University ประเทศสหรัฐอเมริกา คุณวิทัย มีความเชี่ยวชาญด้านการเงิน ในด้านประสบการณ์ทำงาน คุณวิทัย เคยดำรงตำแหน่งเลขาธิการคณะกรรมการ กองทุนบำเหน็จบำนาญข้าราชการ และเคยรักษาการผู้จัดการ ธนาคารอิสลามแห่งประเทศไทย

ผู้ดำเนินการเสวนา

suwannee

สุวรรณี เจษฎาศักดิ์

ผู้อำนวยการอาวุโส ฝ่ายนโยบายและกำกับสถาบันการเงิน 2
ธนาคารแห่งประเทศไทย

สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีด้านเศรษฐศาสตร์จากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และปริญญาโทด้าน Finance และ Banking จาก The University of Sydney ประเทศออสเตรเลีย คุณสุวรรณี มีประสบการณ์การทำงานด้านนโยบายการกำกับดูแลสถาบันการเงิน สถาบันการเงินเฉพาะกิจ และ non-bank รวมถึงงานด้านการตรวจสอบสถาบันการเงินการเงิน นอกจากนี้ ยังมีส่วนร่วมในงานการจัดทำมาตรการทางการเงินเพื่อช่วยเหลือลูกหนี้ที่ได้รับผลกระทบจากโควิด 19 ในช่วงที่ผ่านมา รวมทั้งปฏิบัติงานใน “คณะทำงานแก้ไขปัญหาหนี้ครัวเรือน” ซึ่ง ธปท. จัดตั้งขึ้นเพื่อทำการศึกษาและกำหนดแนวทางการแก้ไขปัญหาหนี้ครัวเรือนอย่างยั่งยืน

Puey Ungphakorn Institute for Economic Research

273 Samsen Rd, Phra Nakhon, Bangkok 10200

Phone: 0-2283-6066

Email: pier@bot.or.th

Terms of Service | Personal Data Privacy Policy

Copyright © 2025 by Puey Ungphakorn Institute for Economic Research.

Content on this site is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 Unported license.

Creative Commons Attribution NonCommercial ShareAlike

Get PIER email updates

Facebook
YouTube
Email