Research
Discussion Paper
PIERspectives
aBRIDGEd
PIER Blog
Events
Conferences
Research Workshops
Policy Forums
Seminars
Exchanges
Research Briefs
Community
PIER Research Network
Visiting Fellows
Funding and Grants
About Us
Our Organization
Announcements
PIER Board
Staff
Work with Us
Contact Us
TH
EN
Research
Research
Discussion Paper
PIERspectives
aBRIDGEd
PIER Blog
Analyzing Economic Growth Within the Framework of the Knowledge Economy Ecosystem model
Discussion Paper ล่าสุด
Analyzing Economic Growth Within the Framework of the Knowledge Economy Ecosystem model
ถอดบทเรียนมาตรการพักหนี้เกษตรกรไทย ช่วยเกษตรกรไทยได้จริงหรือ?
aBRIDGEd ล่าสุด
ถอดบทเรียนมาตรการพักหนี้เกษตรกรไทย ช่วยเกษตรกรไทยได้จริงหรือ?
Events
Events
Conferences
Research Workshops
Policy Forums
Seminars
Exchanges
Research Briefs
BOT Symposium 2023: คน
งานประชุมวิชาการต่อไป
BOT Symposium 2023: คน
ถอดบทเรียนการพักหนี้เกษตรกรไทย: ควรทำตรงจุด ชั่วคราว และคำนึงถึงวินัยลูกหนี้ เพื่อช่วยแก้หนี้อย่างยั่งยืน
PIER Research Brief ล่าสุด
ถอดบทเรียนการพักหนี้เกษตรกรไทย: ควรทำตรงจุด ชั่วคราว และคำนึงถึงวินัยลูกหนี้ เพื่อช่วยแก้หนี้อย่างยั่งยืน
สถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์
สถาบันวิจัยเศรษฐกิจ
ป๋วย อึ๊งภากรณ์
Puey Ungphakorn Institute for Economic Research
Community
Community
PIER Research Network
Visiting Fellows
Funding and Grants
PIER Research Network
PIER Research Network
Funding & Grants
Funding & Grants
About Us
About Us
Our Organization
Announcements
PIER Board
Staff
Work with Us
Contact Us
Staff
Staff
ประกาศรับสมัครทุนสถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์ ประจำปี 2566 รอบที่ 2
ประกาศล่าสุด
ประกาศรับสมัครทุนสถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์ ประจำปี 2566 รอบที่ 2
PIER Blogblog
QR code
Year
2023
2022
2021
2020
...
/static/4be48c48b301dae6d2044837720eb2d6/41624/cover.jpg
31 พฤษภาคม 2566
20231685491200000

ประเทศต่าง ๆ เริ่มจ่ายบำนาญกันอายุเท่าไหร่?

ประเทศต่าง ๆ เริ่มจ่ายบำนาญกันอายุเท่าไหร่?

Pensionable age คืออะไร?

pensionable age คือ อายุที่เริ่มมีสิทธิรับบำเหน็จบำนาญ ซึ่งจะถูกกำหนดไว้ชัดเจนในระบบบำเหน็จบำนาญแต่ละระบบ โดยสมาชิกจะได้รับสิทธิประโยชน์เต็มเมื่ออายุถึงเกณฑ์ และในบางระบบอาจให้สิทธิประโยชน์บางส่วนกรณีที่สมาชิกขอรับบำเหน็จบำนาญล่วงหน้า ซึ่ง pensionable age นี้จะแตกต่างจากอายุเกษียณ (retirement age) หรืออายุที่แรงงานหยุดทำงาน ในบางประเทศหรือบางสาขาอาชีพ อายุเกษียณอาจถูกกำหนดไว้ชัดเจนในสัญญาหรือในกฎหมาย แต่หลายครั้งอายุเกษียณก็ขึ้นกับการตัดสินใจของแรงงานบนปัจจัยต่าง ๆ เอง เช่น ปัจจัยด้านสุขภาพหรือมูลค่าเงินออมของแรงงานคนนั้น ๆ จึงเป็นเรื่องปกติที่แรงงานบางคนอาจเกษียณก่อนที่จะได้รับบำเหน็จบำนาญ หรือแรงงานบางคนอาจได้รับบำเหน็จบำนาญแต่ยังทำงานอยู่ก็เป็นได้ อย่างไรก็ดี การเริ่มได้รับเงินบำเหน็จบำนาญก็คงเป็นหนึ่งในปัจจัยที่กระทบต่อการตัดสินใจเกษียณเช่นกัน

ประเทศต่าง ๆ มักให้เหตุผลการปรับ pensionable age ด้วยสองเหตุผลหลัก ๆ คือ

  1. เพื่อรักษาเสถียรภาพของระบบบำเหน็จบำนาญ และ
  2. เพื่อเพิ่มระดับบำเหน็จบำนาญให้เพียงพอต่อการดำรงชีพมากขึ้น (OECD, 2011)

เพื่อให้เข้าใจสองเหตุผลนี้ได้ง่าย ๆ ลองเทียบระบบบำเหน็จบำนาญเป็นกระปุกออมสิน โดยเทียบว่าคนสะสมเงินในกระปุกช่วงที่ยังทำงานอยู่ และนำเงินที่ออมออกมาใช้ในช่วงหลังเกษียณ หากเราให้คนนำเงินออกมาใช้ได้เร็ว (pensionable age ต่ำ) ก็จะต้องแบ่งเงินใช้เป็นเวลานานและใช้ได้น้อยในแต่ละเดือน แต่หากเราให้คนนำเงินออกมาใช้ได้ช้าลง (pensionable age สูง) ก็จะแบ่งเงินใช้ต่อเดือนได้มากขึ้น ซึ่งก็จะเห็นได้ว่า แม้ pensionable age เท่าเดิม แต่หากอายุขัย (life expectancy) เพิ่มขึ้น ก็ส่งผลให้เงินเฉลี่ยต่อเดือนน้อยลงด้วยเช่นกัน

ประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกปรับ pensionable age กันอย่างไรในช่วงที่ผ่านมา?

รูปที่ 1 แสดงการเปลี่ยนแปลงของ pensionable age (ของเพศชาย) ของแต่ละประเทศในกลุ่ม OECD1 ช่วงปี 1949 ถึงปี 2020 โดยหากพิจารณาประมาณ 30 ปีหลัง ค่าเฉลี่ย pensionable age ในประเทศกลุ่มนี้เพิ่มขึ้นจาก 62.7 ปี ในปี 1989 มาอยู่ที่ 64.4 ปี ในปี 2020 ทั้งนี้ อายุขัยเฉลี่ยหลัง pensionable age ก็ยังปรับสูงขึ้นจาก 16.2 ปี มาเป็น 18.1 ปี ในช่วงเวลาดังกล่าว ซึ่งก็หมายถึงว่าคนมีอายุไขเพิ่มขึ้นมากกว่าการเพิ่มขึ้นของ pensionable age

โดยจากประเทศในกลุ่ม OECD ทั้งหมด เห็นได้ว่ากลุ่มประเทศที่เพิ่ม pensionable age มีจำนวนมากที่สุดถึง 14 ประเทศ ตามมาด้วยประเทศที่ไม่มีการปรับ pensionable age จำนวน 6 ประเทศ (ส่วนใหญ่คงที่อยู่ที่ 65 ปี) และมีเพียง 3 ประเทศเท่านั้นที่ปรับลด pensionable age (ส่วนใหญ่ลงมาอยู่ที่ 65 ปี)

รูปที่ 1: Pensionable age ของเพศชายในประเทศ OECD ระหว่างปี 1949–2020
ที่มา: OECD (2011), OECD (2021)

รูปที่ 2 แสดง pensionable age ในปี 2020 ของกลุ่มประเทศ OECD (สีส้ม) และประเทศในภูมิภาคเอเชียที่ไม่อยู่ใน OECD (สีน้ำเงิน) โดยเรียงลำดับจาก pensionable age สูงไปหาต่ำ โดยค่าเฉลี่ยของกลุ่มประเทศในภูมิภาคเอเชียที่ไม่อยู่ใน OECD อยู่ที่ 59.5 ปี น้อยกว่าค่าเฉลี่ยประเทศกลุ่ม OECD ซึ่งอยู่ที่ 64.4 ปี

รูปที่ 2: Pensionable age ของประเทศต่าง ๆ ในปี 2020
ที่มา: OECD (2011), OECD (2021)

แล้วจำเป็นต้องปรับ pensionable age หรือไม่?

pensionable age เป็นเพียงหนึ่งในหลาย ๆ เครื่องมือที่ใช้ในการดูแลเสถียรภาพและความเพียงพอของระบบบำเหน็จบำนาญ แต่การจะนำมาใช้หรือไม่ และใช้เท่าไหร่ คงต้องพิจารณาถึงอีกหลาย ๆ มิติควบคู่กันด้วย ทั้ง

  1. ปัจจัยแวดล้อมทางเศรษฐกิจและตลาดแรงงาน เช่น โครงสร้างประชากร พฤติกรรมการทำงาน พฤติกรรมการออกจากตลาดแรงงาน สัดส่วนแรงงานนอกระบบ และ
  2. เครื่องมือทางเลือกต่าง ๆ เช่น การปรับสูตรคำนวณบำเหน็จบำนาญ การบูรณาการระบบบำเหน็จบำนาญให้มีความสอดคล้องกัน เป็นต้น

เอกสารอ้างอิง

OECD. (2011). Pensions at a Glance 2011 (p. 348).
OECD. (2021). Pensions at a Glance 2021 (p. 224).

  1. Organisation for Economic Co-operation and Development↩
ข้อคิดเห็นที่ปรากฏในบทความนี้เป็นความเห็นของผู้เขียน ซึ่งไม่จำเป็นต้องสอดคล้องกับความเห็นของสถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์
พิทวัส พูนผลกุล
พิทวัส พูนผลกุล
สถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์

สถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์

273 ถนนสามเสน แขวงวัดสามพระยา เขตพระนคร กรุงเทพฯ 10200

โทรศัพท์: 0-2283-6066

Email: pier@bot.or.th

เงื่อนไขการให้บริการ | นโยบายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล

สงวนลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2566 สถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์

เอกสารเผยแพร่ทุกชิ้นสงวนสิทธิ์ภายใต้สัญญาอนุญาต Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 Unported license

Creative Commons Attribution NonCommercial ShareAlike

รับจดหมายข่าว PIER

Facebook
YouTube
Email